ترکیب بندی و چیدمان طرح

هرگاه از چند جزء کل جدیدی به وجود آید که چیزی متفاوت از اجزاء تشکیل دهنده نخستین آن باشد، به آن ترکیب بندی می گویند. به بیان دیگر از چیدمان چند عنصر در کنار همدیگر که کیفیتی جدید از آن به وجود آید و در آن مفاهیمی چون تعادل و ریتم رعایت شده باشد به آن ترکیب بندی گفته و این مهم ترین عامل در شکل گیری طرح است

مهم ترین ترکیبات رایج عبارتند از

• ترکیب قرینه

• ترکیب عمودی

• ترکیب افقی

• ترکیب متقاطع

• ترکیب دایره

• ترکیب مواج

• ترکیب اریب

• ترکیب قرینه

ایجاد نوعی توازن و تعادل میان اجزا است . ترکیب قرینه معرف زمان، محیط و ذهنی آرام است. در این ترکیب ابعاد نقش در اجرای طرح مهم است. ترکیب قرینه متعادل موزون و ایستا می باشد

• ترکیب عمودی

اغلب معروف روحیه ای مثبت، القای کیفیت ایستا در طرح است ایجاد اعتماد به نفس و استحکام در ترکیب عمودی رخ می نمایاند. ترکیبات عمودی فضایی جدی و عامرانه دارند. خطوط عمودی نکته های بی شمارش دارد. این ترکیب بندی غالباً در پارچه پرده ای، لباس مردانه و ... به کار میرود

• ترکیب افقی

ترکیب با حرکت افقی خط، کاری سهل و آسان اما ایجاد فضای خاص و تنظیم و القای آن نیازمندخلاقیت آگاهای و توانایی هنری طراح می باشد. خطوط افقی بیشتر معرف انرژی خاموش، سکون و آرامش درون، مبین فضای کم تحرک، آرام و بدون هیجان. قاعدتاً لباس خواب، رو تختی، ملحفه و منسوجات اتاق خواب می تواند از این ترکیب بندی استفاده شود

• ترکیب متقاطع

ترکیبی است متشکل است از راسته های بصری عمودی و افقی در تناسبی تقریباً برابرکه یکدیگر را قطع نموده و بزرگترین ویژگی آن ایجاد تضاد بصری است مثل تضاد حرکت و سکون، خواب در مقابل بیداری، راحتی و نرمش زندگی در مقابل سختی و ایستایی آن . این تضاد دستاویزی برای آفرینش و سازندگی است

• ترکیب دایره ای

دایره نمادی از حرکت و زمان است که دو عنصر مترادفمند و نرمی و سیالی را بیان می کند در ساختار دایره ای حرکت و پویش باید آشکار و عیان بوده و در این نوع ترکیب بندی را ورود غالباً مشخص و راه خروج به گونه ای است که به چشم امکان می دهد که هر زمان آمادگی یافت محدوده دایره ای شکل و پس زمینه آن را ترک کند

• ترکیب بندی دوار و مواج

این نوع ترکیب همان طور که از نامش اشکار است حرکتی چرخشی رو به درون دارد. معرفی حرکت و زمان است و از قوانین خاص خود تبعیت می کند. سه شاخصه برای ترکیب مواج قائل هستیم

• عنصر برتر و نقش مسلط 

•  تعیین یک نقطه کانونی و تابع شدن عناصر و اجزا دیگر نسبت به این نقطه

• نمایش عناصر به صورت پیوسته و دنباله دار که از عنصر اصلی و نقطه کانونی دور می شود

نکته موتیف ها در ترکیب بندی مواج دارای دو نوع حرکت وضعی و انتقالی می باشند. یعنی موتیف در گردش و پیچ خوردن نسبت به موتیف قبل و بعد تغییر جهت می دهد. حرکت انتقالی  نیز بصری می باشدیعنی احساس درکت را به وجود می آورد

ترکیب بندی اریب

نمایشی از عدم تعادل و ایستایی است و ناپایداری را القا می نماید. اگرچه در مرحله نخست حکایت از نابسامانی و ریزش دارد اما می توان آن را برای تنظیم ترکیب دلخواه به فضایی سازنده و مثبت تبدیل کرد. یکی از مهم ترین ویژگی هایی که ترکیب اریب داردانتقال خطی و مستمر چشم است که نیروی پرقدرتی را ایجاد می کند. این عامل می تواند موثرتر از تضاد باشد. عامل انتقال سبب می شود طرح در عرض از عنصری دیگر با یک فضای میانی متصل شود. قدرت و تأثیرخط انتقالی آن قدر زیاد است که باید با دقت و و وسواس خاص یک ترکیب اریب را شکل داد. ترکیب بندی اریب نشان دهنده تحرک، فعالیت و مناسب لباس های ورزشی و جوانان است

تناسب طلایی

تناسبات مناسب بین اجزا و کل یک اثر منجر به روابط قابل قبول تر و در نتیجه زیبایی ملموس تر اثر هنری خواهدشد. تناسب طلایی به کلیت یک اثر وحدت بخشیده و سبب می گردد تا ترکیب های زیبای بصری شکل گیرد در دهه های اخیر پیشرفت تکنولوژی و به کارگیری فناوری های نوین در صنعت چاپ پارچه افزایش چشم گیری یابد. همچنین شتاب روز افزون و همه جانبه عصر دیجیتال سبب گردیده تا هر روز شاهد نوآوری هایی در عرصه صنعت نساجی باشیم. همین امتیازات باعث شده تاکنون پارچه هایی با ریپورت وسیع در اختیار داشته باشیم که تا دو دهه پیش تصوری برای آن نبود. لذا در طراحی این گونه پارچه ها، تناسبات طلایی و به کار گیری ترکیبات مختلف کارایی فراوانی می یابد

نقاط طلایی

از آنجا که برش طلایی رضایت بصری بیننده را ناخودآگاه به خود جلب می کند، لذا ما آن را اغلب در ساختار طرح به کار می بریم . هرگاه در محدوده ای دارای خطوط سه گانه عمودی باشیم، چهار نقطه به وجودمی آید که از نقاط قابل تأکید و با ارزش در سطح کادر می باشد که به آنها نقاط طلایی گویند. این نقاط می تواند محل قرارگیری نقوض اصلی باشد گاهی به جای یک نقش یا عنصر اصلی، دو عنصر اصلی را روی نقاط طلایی قرار می دهیم

نقش موتیف در طراحی پارچه

از ضرورت های طراحی پارچه توانی و مهارت در خلق نقوش مورد نیاز می باشد . امروزه طراحان به کمک تکنیک های دیجیتال قادر می باشند از انواع تصاویر به عنوان طرح اولیه استفاده نمایند. به عبارتی می توان گفت یک آرشیو وسیع و متنوع در تمام حوزه های تصویری و بصری می تواند کمک فراوانی به خلاء طراحی نماید. زیرا با وجود نرم افزارهای قدرتمند و دیجیتال می توان تغییرات و اعمال جلوه های ویژه بر روی تصاویر، آنها را تبدیل به موتیف های مورد نظر نمود. موتیف یا نقش مایه اصلی ترین مؤلفه پارچه می باشد

از لحاظ ساختاری به دو دسته تقسیم می شود

• موتیف اصلی

• موتیف فرعی

موتیف اصلی از نظر شکل، ساده تا پیچیده و غالبا مفهوم و ملموس و از لحاظ اندازه  قابل توجه است

موتیف فرعی از نظر شکل، ساده مفهوم یا نامفهوم و از لحاظ اندازه نسبتاً کوچک بوده و کارکرد آن کمک به ایجاد تعادل، توازن، حرکت بصری و یا ایجاد بافت می باشد. موتیف یا نقش مایه انواع مختلفی دارد : به سه دسته خطی، فرم و شکل تقسیم می شود